Choroby zapalne trzustki są coraz częstszym, poważnym problemem klinicznym, o nierzadko ciężkim przebiegu i rokowaniu, mającym negatywny wpływ na komfort życia pacjentów. Terapia żywieniowa jest jednym z podstawowych metod leczenia zarówno ostrego, jak i przewlekłego zapalenia trzustki i powinna być prowadzona równolegle z farmakoterapią. Edukacja pacjenta i jego współpraca są czynnikami niezbędnymi warunkującymi powodzenie terapii, wpływającymi na zahamowanie progresu choroby i polepszenie rokowania. W artykule przedstawiono wytyczne towarzystw gastroenterologicznych i przykłady praktyk klinicznych dotyczące zasad żywienia chorych z ostrym i przewlekłym zapaleniem trzustki. Ostre zapalenie trzustki (OZT) i przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) to dość częste choroby przewodu pokarmowego, ze stosunkowo wysoką śmiertelnością. W Polsce, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, zachorowalność jest wysoka i ciągle rośnie. W obu jednostkach chorobowych postępowanie żywieniowe odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia i opiece nad pacjentem [1]. Trzustka – podstawy anatomii i fizjologii Trzustka (łac. pancreas) to po wątrobie drugi co do wielkości gruczoł trawienny i dokrewny. Wewnątrzwydzielnicza (endokrynna) część trzustki odpowiada za wytwarzanie hormonów, których zadaniem jest utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi: insuliny, glukagonu, somatostatyny oraz polipeptydu trzustkowego. Komórki wysp trzustkowych produkują i wydzielają hormony bezpośrednio do krwi [2, 3]. Część zewnątrzwydzielniczą tworzą gruczoły pęcherzykowe, które produkują enzymy trawienne: trawiące białka (proteazy: trypsyna, chymotrypsyna), tłuszcze (lipaza) i cukry (amylaza). Sok trzustkowy zawierający enzymy trawienne i kwaśny wodorowęglan uwalniany jest przewodami trzustkowymi do dwunastnicy [4].POLECAMY Leczenie żywieniowe w stanach zapalnych trzustki Ostre zapalenie trzustki to stan zapalny gruczołu, wymagający zawsze leczenia szpitalnego [5], a wdrożenie odpowiedniego leczenia żywieniowego jest niezwykle istotne już w początkowej fazie choroby. Kontynuacja dietoterapii w okresie zdrowienia ma natomiast znaczący wpływ na ostateczny stan chorego. Specjalne żywienie ma na celu zmniejszenie dolegliwości związanych z niewydolnością trzustki, stopniowe przywracanie sprawności narządu i ograniczenie ryzyka nawrotu choroby oraz jej powikłań [5–8]. W pierwszych dobach zawsze rozpoczyna się od intensywnego dożylnego nawadniania pacjenta i głodówki. Wynika to z tego, że w OZT wewnątrzkomórkowa aktywacja enzymów trawiennych jest podstawowym czynnikiem uszkadzającym komórki trzustki. Pokarm w żołądku i dwunastnicy z kolei jest najsilniejszym czynnikiem bodźcowym stymulującym trzustkę do czynności wydzielniczej, a to pogarsza przebieg choroby. O wznowieniu odżywiania pacjenta oraz drodze podania żywienia decyduje się w zależności od przebiegu choroby [9, 10]. W postaci łagodnej OZT u chorych prawidłowo odżywionych, zazwyczaj po 3–4-dniowej głodówce, nie są wymagane specjalne restrykcje, a żywienie doustne rozpoczyna się w momencie ustąpienia bólu i wzdęć oraz powrotu perystaltyki, a także gdy unormuje się aktywność alfa-amylazy. Zaleca się dietę niskokaloryczną, ubogotłuszczową, łatwostrawną w postaci płynnej lub stałej, jeśli pacjent dobrze ją toleruje, i o małej objętości (200–300 ml). Rozpoczyna się od diety kleikowej – przy czym pierwszy posiłek nie powinien zawierać więcej niż 150–250 kcal i tylko 3–4 g tłuszczu – zwiększając w kolejnych dobach podaż energii, ale ograniczając nadal podaż tłuszczów do ok. 40 g/dzień. Stopniowo należy zwiększać kaloryczność posiłków i ich liczbę w ciągu dnia. W przypadku pojawienia się objawów, takich jak ból, odbijanie, wzdęcia, należy cofnąć się do poprzedniego etapu. Jeśli żywienie przebiega bez problemów można wprowadzać kolejne składniki (po 4–5 dniach), np. twarożek, chude mleko, wafle. W ciągu 7–10 dni ilość energii dostarczanej z dietą powinna osiągnąć 2000 kcal/dzień [11–13]. W ciężkiej postaci OZT dochodzi do bardzo szybko postępującego katabolizmu, czyli rozpadu białek organizmu, stąd by przeciwdziałać niedoborom białek i nie pogarszać przebiegu, warto rozważyć tzw. wczesną interwencję żywieniową. Polega ona na podawaniu już w drugiej, trzeciej dobie leczenia składników odżywczych dożylnie i/lub dojelitowo przez zgłębnik. Żywienie dojelitowe lub pozajelitowe (zalecane tylko wtedy, gdy żywienie doustne jest niemożliwe, nietolerowane albo nie pokrywa zapotrzebowania kalorycznego) prowadzi się tak długo, aż osiągnie się istotną klinicznie poprawę. W tym stanie podaje się przede wszystkim hydrolizaty białkowe i zawierające trójglicerydy średniołańcuchowe (osmolalność ≤ 390 mOsm/l), a także składniki czynne immunologicznie. Żywienie prowadzi się w postaci ciągłych wlewów w zwiększanych dawkach 10–100 ml/h (500–2000 ml/24 h), z przerwą nocną (nie zawsze). Do żywienia pozajelitowego stosuje się roztwory zawierające 50–60% glukozy, 20–30% lipidów i 15–20% białka [11–13]. Tabela 1. Ogólne zalecenia dietetyczne w chorobach zapalnych trzustki [12–14, 22, 25, 27] Posilaj się często 5–6 razy na dobę, ale dbaj o ograniczoną objętość posiłku (małe porcje)Przyjmuj pokarmy: o wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych omega-3, np. chude ryby o wysokiej zawartości białka pochodzącego z indyka, kurczaka, ryb (chude mięso) zupy czy sosy przyrządzaj na wywarach warzywnych (nie mięsnych) Unikaj: ostrych przypraw (pieprz, papryka, musztarda, liść laurowy) kofeiny, bulionów mięsnych, wywarów grzybowych, zasmażek, produktów wzdymających bezwzględnie alkoholu, nawet w minimalnej ilości wystrzegaj się palenia tytoniu Przyrządzaj posiłki: gotowane w wodzie i na parze pieczone w folii i pergaminie duszone bez wcześniejszego obsmażania Suplementacja enzymów trzustkowych: Zawsze odbywa się na zlecenie i pod kontrolą lekarza Tabela 2. Rekomendacje dotyczące diety i podaży białka, tłuszczów i węglowodanów u pacjentów z PZT [16, 19, 20] u dobrze odżywionych pacjentów stosować zbilansowaną dietę, u niedożywionych, jeśli dieta nie jest wystarczająca, zaleca się przyjmowanie doustnych preparatów żywieniowych unikać diet z ograniczoną ilością tłuszczów i wysokowęglowodanowych; ograniczenie spożycia tłuszczów jest zalecane tylko w przypadku utrzymującej się ciężkiej biegunki i pomimo odpowiedniej enzymatycznej terapii zastępczej w niedożywieniu stosować dietę bazującą na małych, częstych i wysokoenergetycznych posiłkach prowadzić jednocześnie enzymatyczną terapię zastępczą; enzymy trzustkowe stosować w postaci kapsułek dojelitowych zawierających wrażliwe na pH minimikrosfery i mikropeletki o wysokim stężeniu lipazy unikać dużych dawek błonnika i preparatów opartych na MCT w preparatach doustnych wziąć pod uwagę suplementację diety witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach; przed suplementacją przeprowadzać oznaczenie ich stężenia we krwi żywienie pozajelitowe jest wskazane tylko u pacjentów, u których stosowanie doustnych preparatów żywieniowych nie zapewnia prawidłowego odżywienia, gdyż żywienie dojelitowe wpływa na zachowanie prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego oraz budowę błony śluzowej i obniża ryzyko hiperglikemii zaprzestanie palenia zmniejsza ból i ryzyko późniejszych powikłań zaprzestać spożywania alkoholu Dieta po przebytym ostrym zapaleniu trzustki W okresie rekonwalescencji po OZT celem terapii żywieniowej jest stopniowe dojście do pełnego pokrycia zapotrzebowania energetycznego i odżywczego pacjenta. Jeszcze w trakcie pobytu w szpitalu, a następnie przez ok. 1–2 miesiące, należy prowadzić dietę z bardzo niską podażą tłuszczu (40 g/dzień), zmniejszoną ilością białka (do 65 g/dzień), zwiększoną ilością węglowodanów (ok. 345 g/dzień) – w celu pokrycia zapotrzebowania energetycznego, zmniejszoną ilością błonnika pokarmowego i większą liczbą (4–5) małych objętościowo posiłków [11]. Obowiązuje bezwzględny zakaz spożywania alkoholu nawet w minimalnych ilościach oraz zakaz palenia tytoniu, gdyż sprzyja ono występowaniu PZT i zwiększa ryzyko rozwoju raka trzustki. Wykazano, że zaprzestanie palenia spowalnia rozwój choroby i zapobiega występowaniu dolegliwości bólowych [11]. W kolejnych 1–2 miesiącach, po niepowikłanym OZT, stopniowo zwiększa się ilość tłuszczu, przechodząc na pięć posiłków w ciągu dnia, ale bez wprowadzania modyfikacji stosowanych produktów i technik sporządzania posiłków. W przypadku pojawienia się papkowatych, tłuszczowych stolców oraz objawów dyspepetycznych, takich jak wzdęcia, skurcze, poposiłkowe uczucie pełności, na... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej, Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma, Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online, Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK... ...i wiele więcej! Sprawdź

Ostre zapalenie trzustki (OZT) przebiega gwałtownie – to choroba trzustki, która często pojawia się w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu lub jako skutek kamicy żółciowej. Rokowanie przy ostrym zapaleniu trzustki zależy od wielu czynników, takich jak cechy kliniczne, choroby współistniejące, wyniki badań obrazowych, wiek. Jakie są objawy ostrego zapalenia trzustki? Jak leczyć? Ostre zapalenie trzustki (OZT) może mieć łagodny przebieg, ale zdarzają się też przypadki ciężkich postaci ostrego zapalenia trzustki – z wielonarządowymi powikłaniami. Czytaj też: Zapalenie trzustki – objawy, dieta. Po której stronie boli trzustka? Ostre zapalenie trzustki – objawy Typowy obraz kliniczny ostrego zapalenia trzustki charakteryzuje się takimi objawami jak: ból w nadbrzuszu (ból często promieniuje do pleców); wymioty i nudności; stan podgorączkowy/gorączka; wzmożone pragnienie. Zazwyczaj pierwsze objawy ostrego zapalenia trzustki pojawiają się nagle - ból może być bardzo silny, wymioty nie przynoszą ulgi, występuje wzmożone napięcie powłok brzucha, w badaniu palpacyjnym stwierdza się bolesność w nadbrzuszu i wyczuwalny opór w nadbrzuszu. Czytaj też: Ból brzucha z lewej strony, ból żołądka, ból brzucha z prawej strony – jak interpretować ból brzucha?Objawy ostrego zapalenia trzustki: nagły i silny ból brzucha (ból może promieniować do pleców); ból w nadbrzuszu (często w górnym lewym kwadrancie brzucha); promieniowanie bólu do kręgosłupa; palpacyjna bolesność nadbrzusza; nudności; wymioty (nie przynoszą ulgi); gorączka / stan podgorączkowy; napięty i nabrzmiały brzuch; opór w nadbrzuszu; zaburzenia świadomości; żółtaczka; tachykardia. Nudności i wymioty to objawy, które mogą ustąpić po ostrym ataku choroby, dolegliwości bólowe (ból w nadbrzuszu, ból brzucha) mogą utrzymywać się dłużej. Przyczyny ostrego zapalenia trzustki nadużywanie alkoholu; choroby dróg żółciowych; urazy jamy brzusznej; zabiegi/operacje w obrębie jamy brzusznej; wady wrodzone; nadczynność przytarczyc. Przyczyną ostrego zapalenia trzustki może być również stosowanie niektórych leków – np. azatiopryna, glikokortykosteroidy. Ostre zapalenie trzustki – rokowania Ostre zapalenie trzustki może mieć charakter nawracający. U niektórych powikłaniem miejscowym jest wystąpienie torbieli (w trzustce lub w okolicy trzustki). Zbiorniki płynowe w okolicy trzustki mogą zanikać kilka tygodniu po ataku ostrego zapalenia trzustki. W określeniu rokowań w przebiegu ostrego zapalenia trzustki pomóc mogą kontrolne badania USG (jamy brzusznej); podstawowe badania laboratoryjne krwi; lipidogram. Szczegółowa ocena trzustki możliwa jest dzięki endosonografii, czyli ultrasonografii transkawitalnej (połączenie metod ultrasonografii i fiberoskopii). Ostre zapalenie trzustki – leczenie W leczeniu ostrego zapalenia trzustki kluczowa jest odpowiednia dieta, rezygnacja z alkoholu, zaprzestanie palenia tytoniu. Podawane są leki przeciwbólowe, uzupełnianie niedobory elektrolitów i płynów ustrojowych. Przy niektórych powikłaniach stosowana jest antybiotykoterapia. Leczenie chirurgiczne stosowane jest, gdy zawiodą pozostałe metody leczenia lub gdy diagnoza wskazuje na martwicze zapalenie trzustki.

Ostre zapalenie trzustki pojawia się najczęściej w wyniku kamicy żółciowej albo nadmiernego spożycia alkoholu. Choroba ta, w swej ostrej postaci, może nawet doprowadzić do śmierci. Jakie są inne przyczyny zapalenia trzustki? Sprawdź, jakie są objawy tej choroby i jak przebiega leczenie. Spis treściDlaczego prawidłowe funkcjonowanie trzustki jest tak istotne?Czym jest ostre zapalenie trzustki?Objawy ostrego zapalenia trzustkiPrzyczyny ostrego zapalenia trzustkiDiagnostyka ostrego zapalenia trzustkiLeczenie ostrego zapalenia trzustkiDieta przy ostrym zapaleniu trzustki Szacuje się, że w ciągu roku na ostre zapalenie trzustki zapada 10-45 osób na 100 tys. mieszkańców. Trzustka jest małą i bardzo uniwersalną fabryką naszego organizmu. Dzięki jej intensywnej pracy możliwe jest między innymi sprawne trawienie głównych składników pożywienia, a także regulacja poziomu glukozy we krwi. Czasami jednak, na skutek różnych czynników zewnętrznych, jej funkcjonowanie ulega zaburzeniu i pojawia się ostry proces zapalny. Co może doprowadzić do ostrego zapalenia trzustki i czym ono grozi? Pierwsze objawy raka trzustki Dlaczego prawidłowe funkcjonowanie trzustki jest tak istotne? Trzustka należy do jednego z najważniejszych narządów wydzielniczych u człowieka. Położona jest po lewej stronie jamy brzusznej, tuż za żołądkiem. Składa się z dwóch rodzajów tkanek: pęcherzykowej i wyspowej, umożliwających jednoczesne pełnienie odmiennych funkcji. Dzięki komórkom pęcherzykowym, trzustka pełni rolę zewnątrzwydzielniczą, czyli może produkować substancje niezbędne do trawienia składników pokarmowych – białek, tłuszczy i węglowodanów. Są one wytwarzane w postaci jeszcze nieaktywnych proenzymów, dzięki czemu fizjologicznie nie dochodzi do sytuacji, kiedy ściana jelita mogłaby zostać nadtrawiona i uszkodzona. Aktywne enzymy, zawarte w tzw. soku trzustkowym, dostarczane są dalej kanalikami do dwunastnicy, czyli początkowej części jelita cienkiego. Główne enzymy syntetyzowane przez trzustkę to: trypsyna chymotrypsyna elastaza karboksypeptydazy lipaza trzustkowa fosfolipaza esterazy amylaza trzustkowa nukleazy Wydzielanie soku trzustkowego to złożony mechanizm regulowany przez układ nerwowy, hormony oraz żucie pokarmu. Druga, niemniej ważna funkcja trzustki, to działanie wewnątrzwydzielnicze – stymulowane przez komórki zgromadzone na tzw. wyspach trzustkowych lub wyspach Langerhansa. Polega ono na: syntezie glukagonu (który z kolei może inicjować rozpad glikogenu w wątrobie i uwalnianie glukozy do krwi), Wytwarzaniu insuliny (która umożliwia magazynowanie glukozy z pokarmu w formie glikogenu), Wydzielaniu somatostatyny (działającej hamująco na syntezę glukagonu i insuliny), Produkcji polipeptydu trzustkowego (hamującego wydzielanie enzymów trawiennych). Jak widać, choć trzustka jest stosunkowo niewielkim organem, jej funkcje są bardzo złożone, a produkowane przez nią związki stają się niezbędne dla równowagi wielu układów. Czym jest ostre zapalenie trzustki? Czasami mechanizmy chroniące trzustkę przed samostrawieniem przestają działać. Zaczyna rozwijać się postępujący proces zapalny, czyli ostre zapalenie trzustki (OZT). Aktywne enzymy trzustkowe niszczą w takiej sytuacji nie tylko miąższ narządu, ale również ściany przewodu pokarmowego oraz wyściełających je naczyń krwionośnych. W zaawansowanym procesie zapalnym może dojść do obumarcia fragmentu trzustki, a nawet do perforacji jelita. Ogólny proces zapalny dotyczyć będzie całego organizmu i może doprowadzić do powstania groźnej wielonarządowej niewydolności. Częstotliwość diagnozowania ostrego zapalenia trzustki wynosi od 10 do około 40 przypadków na 100 000 osób na rok. Bez przeprowadzenia szeregu szczegółowych testów choroba ta może być jednak trudna do rozpoznania. Objawy ostrego zapalenia trzustki Zapalenie trzustki daje charakterystyczne objawy. Jednym z pierwszych, nagłych, jest najczęściej ostry ból (porównywany czasem do „dźgnięcia nożem”), występujący w górnej części nadbrzusza, głównie po lewej stronie lub pośrodku. Pacjenci mogą odczuwać jego narastanie, lub wręcz promieniowanie do pleców lub klatki piersiowej. Często występują intensywne wymioty i nudności, a także wzdęcie brzucha i osłabiona perystaltyka jelit. Pojawia się gorączka, duszności, przyspieszanie oddechu, podniesione tętno i znacznie obniżone ciśnienie tętnicze krwi. W ostrych stanach chorzy mogą odczuwać zaburzenia świadomości i tracić przytomność. Dodatkowo, w niektórych przypadkach ostrego zapalenia trzustki może także wystąpić zażółcenie skóry, będące objawem upośledzonego odprowadzania żółci z dróg żółciowych. Bardzo ważne jest, aby przy wystąpieniu nawet mniej poważnych objawów, powstrzymać się od jedzenia i przyjmować jedynie wodę. Dzięki temu obciążona trzustka będzie miała szansę na regenerację. Przyczyny ostrego zapalenia trzustki U dorosłych najczęstszymi przyczynami pojawienia się ostrego zapalenia trzustki są: nadmierne spożywanie alkoholu, kamica żółciowa, urazy w obrębie jamy brzusznej (najczęściej wypadki rowerowe i motocyklowe powodujące uderzenia kierownicą), zakażenie wirusowe (najczęściej wirusem zapalenia wątroby WZW, grypy lub HIV), choroby pasożytnicze (glista ludzka), przyjmowanie niektórych leków. Z kolei u dzieci zapalenie trzustki może być spowodowane wystąpieniem: chorób wieku dziecięcego (odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna), urazów mechanicznych, wad anatomicznych, chorób metabolicznych, stosowania leków. W niektórych przypadkach ostre zapalenie trzustki może być spowodowane przez inne schorzenia powodujące zaburzenia funkcjonowania dróg żółciowych, takie jak: anoreksja i bulimia, cukrzyca, zapalenie jelit, choroby nowotworowe, hipercholesterolemia czy niewydolność nerek. Jeżeli w żaden sposób nie można wskazać na prawdopodobną przyczynę wystąpienia choroby, mówi się wtedy o idiopatycznym zapaleniu trzustki. Diagnostyka ostrego zapalenia trzustki Rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki następuje w pierwszym etapie podczas wywiadu lekarskiego, na podstawie opisanych objawów oraz badania twardości powłok brzucha pacjenta. Wykonuje się badania laboratoryjne: oznaczenie aktywności amylazy we krwi oraz moczu, aktywności lipazy, ocenę poziomów aminotransferazy, fosfatazy alkalicznej i bilirubiny. Dzięki zbadaniu poziomu enzymów wątrobowych możliwe będzie ustalenie czy przyczyną problemu nie jest np. kamica żółciowa. Innymi badanymi parametrami jakie mogą być: ocena stężenia lipidów i wapnia, stężenia elektrolitów, kreatyniny i mocznika (charakteryzujące pracę nerek). Ważnym wskaźnikiem będzie też określenie stężenia białka CRP, którego stężenie rośnie wraz z postępującym procesem zapalnym w organizmie. Dodatkowo, lekarz może zlecić badania obrazowe: USG, tomografię komputerową jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej. Są one badaniami pomocniczymi, pozwalającymi ustalić czy doszło do perforacji ściany jelita lub powikłań płucnych, lub też czy drożne są przewody żółciowe. Leczenie ostrego zapalenia trzustki Zapalenie trzustki leczy się w zależności od jego przebiegu i powikłań, jednak na ogół niezbędna będzie opieka medyczna warunkach szpitalnych. W przypadku łagodnej postaci schorzenia wystarczające może się okazać wprowadzenie kilkudniowej głodówki, wraz z dożylnym systemem nawadniania i podawania środków przeciwbólowych. Dopiero po ustąpieniu wymiotów i bólu brzucha pacjent będzie mógł rozpocząć normalne odżywianie doustne. Jeżeli wykonane badania wskazują na obecność kamieni w drogach żółciowych, może także zaistnieć konieczność wykonania zabiegu usuwania pęcherzyka żółciowego (najczęściej metodą laparoskopową). Przy ostrym przebiegu zapalenia trzustki, szczególnie gdy wystąpią groźne dla życia powikłania: nerkowe, płucne, zakażenia martwicy tkanek, a nawet zakażenie otrzewnej, niezbędny będzie pobyt na oddziale intensywnej terapii lub oddziale chirurgii. Pacjent odżywiany będzie dojelitowo lub dożylnie, a w przypadku infekcji bakteryjnych otrzyma również antybiotyki. Dieta przy ostrym zapaleniu trzustki Po zakończonym leczeniu bardzo ważne jest wprowadzenie odpowiedniej diety, a także wyeliminowanie czynników które mogły doprowadzić do zapalenia trzustki. Są nimi przede wszystkim alkohol oraz tłuste, ciężkostrawne potrawy. W żywieniu rekonwalescentów powinno się stosować stopniowe zwiększanie udziału węglowodanów, oraz przygotowywanie małych, ale regularnych posiłków (około 5 w ciągu dnia). Szczególnie na początku należy ograniczać spożywanie tłuszczy oraz nadmiaru białka. Najlepszą formą obróbki będzie gotowanie, duszenie lub pieczenie pokarmów. Produkty niewskazane w diecie po zapaleniu trzustki to na pewno: tłuste mięsa (wieprzowina, baranina, gęsina), tłuste nabiały (mleko, sery, śmietana), żytnie lub razowe pieczywo, gruboziarniste kasze (np. gryczana), wzdymające owoce i warzywa (czereśnie, gruszki, śliwki, groch, kapusta, fasola). Czasami pacjenci pomimo ustąpienia objawów zapalenia i skończonym leczeniu, skarżą się na powracające dolegliwości ze strony układu trawiennego. Może to wynikać z częściowego uszkodzenia funkcji trzustki lub jej trwającego procesu regeneracji. W takich przypadkach zalecane jest przyjmowanie preparatów z enzymami trzustkowymi, a także zestawu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: witamin z grupy A, witaminy D, witaminy E, witaminy K. Zapalenie trzustki jest chorobą, która szczególnie na początku, może przebiegać łagodnie i kojarzyć się z dyskomfortem po zbyt obfitej uczcie. Nie wolno jej jednak bagatelizować, ponieważ ulega poważnym powikłaniom i nawrotom, mogącym zagrażać nawet życiu. W zapobieganiu stanom zapalnym trzustki korzystne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała, lekkostrawna dieta oraz ograniczanie spożywania alkoholu. Co wiesz o trzustce Pytanie 1 z 10 Słowo „pancreas”, czyli trzustka wywodzi się z greckiego i oznacza: cała z mięsa źródło soków w środku brzucha

A. Rogowska, Ostre zapalenie trzustki, „Postępy Nauk Medycznych” 2014, nr 1. A. Stawarski, Diagnostyka i leczenie ostrego zapalenia trzustki u dzieci, „Nowa Pediatria” 2002, nr 3. M. Włochal, M. Grzymisławski, Rola żywienia w leczeniu przewlekłego zapalenia trzustki, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2013, nr 3.

Diagnoza lekarska i dietetyczna 3 marca 2021 NR 1 (Luty 2021) Ostre zapalenie trzustki (OZT) jest procesem zapalnym tego narządu związanym z przedwczesną wewnątrzustkową aktywacją proenzymów trzustkowych. W zależności od nasilenia i zakresu procesu zapalnego w trzustce, przebiega ono z większym lub mniejszym uszkodzeniem sąsiadujących tkanek lub odległych narządów. Najczęstszymi przyczynami OZT są kamica żółciowa (ok. 40%) i nadużycie alkoholu (również ok. 40% przypadków). Z powodu zróżnicowania przebiegu klinicznego diagnostyka oraz terapia i leczenie powinny być dobrane indywidualnie dla każdego pacjenta, fazy i postaci OZT, przyczyny, przebiegu klinicznego i występujących powikłań. Leczenie łagodnej postaci OZT jest stosunkowo proste i polega na intensywnej resuscytacji płynowej, uzupełnianiu elektrolitów i podawaniu leków przeciwbólowych. Poważnym problemem jest natomiast leczenie umiarkowanej i ciężkiej postaci OZT, które wymagają intensywnej opieki medycznej i leczenia żywieniowego. Ostre zapalenie trzustki (OZT) jest procesem zapalnym tego narządu związanym z przedwczesną wewnątrztrzustkową aktywacją proenzymów trzustkowych. W zależności od nasilenia i zakresu procesu zapalnego w trzustce przebiega ono z większym lub mniejszym uszkodzeniem sąsiadujących tkanek lub innych odległych narządów. W różnych częściach świata zapadalność na ostre zapalenie trzustki waha się w zakresie od 10 do 80 przypadków na 100 000 mieszkańców na rok i u mężczyzn jest o 10–30% większa niż u kobiet. W ostatnich latach na całym świecie obserwuje się wzrost zachorowań na OZT, a kamica żółciowa staje się jego dominującą przyczyną. Uważa się, że częstsze zachorowania spowodowane są częstszym występowaniem kamicy żółciowej jako jednego z następstw epidemii otyłości. Alkohol jest drugą, co do częstości, przyczyną występowania OZT. Ponadto coraz większa wiedza lekarzy oraz rozpowszechnienie badań laboratoryjnych sprawiają, że w niejasnych przypadkach klinicznych częściej oznacza się aktywność enzymów trzustkowych we krwi i moczu, co pozwala na zdiagnozowanie OZT [1, 2]. Wyniki dotychczas opublikowanych badań epidemiologicznych wskazują, iż Polska należy do krajów o jednym z najwyższych współczynników zachorowalności na OZT 72,1/100 000 mieszkańców. Stwierdza się również wzrost częstości występowania OZT o ciężkim przebiegu. Chociaż u większości pacjentów choroba ma przebieg łagodny (śmiertelność nie przekracza 1%), to w przypadku ciężkiej postaci śmiertelność kształtuje się na poziomie 30–60% [3, 4]. Obraz kliniczny OZT Choroba zwykle (95–100% przypadków) rozpoczyna się nagłym atakiem bólu w nadbrzuszu lub w górnym lewym kwadrancie brzucha. U większości chorych ból jest umiarkowany lub silny, ale może też być łagodny. Ma charakter ciągły, tępy, nie kolkowy i często promieniuje do kręgosłupa. U 80% chorych bólowi towarzyszą nudności i skąpe wymioty, nieprzynoszące ulgi. Częstym objawem w ciężkiej postaci OZT jest gorączka. Może ona być wynikiem ostrego zapalenia dróg żółciowych, zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) lub bakteriemii, która może wystąpić u 50% pacjentów. W trzecim czy czwartym tygodniu pojawia się najczęściej u chorych z komplikacjami, np. martwiczym zapaleniem trzustki i jest zwykle wynikiem zakażenia tkanek martwiczych lub sepsy. Ważne jest ustalenie przyczyny gorączki, ponieważ jest to istotne w dalszym postępowaniu diagnostycznym i leczniczym. Stan świadomości chorych z ciężką postacią OZT jest czasem zaburzony, czego przyczyną może być rozwijający się wstrząs, hipoksemia i endotoksemia. W badaniu przedmiotowym jamy brzusznej stwierdza się:POLECAMY bolesność w nadbrzuszu, osłabienie lub brak szmerów perystaltycznych (niedrożność porażenna jelit), wzmożone napięcie powłok brzusznych i wzdęcie, czasami także poprzecznie położony opór w nadbrzuszu (spowodowany okołotrzustkowymi naciekami zapalnymi i martwicą); ponadto: często występuje tachykardia (100–140 skurczów serca/min), początkowo wzrasta ciśnienie tętnicze krwi, w ciężkiej postaci (ok. 10% przypadków) rozwija się wstrząs, w ok. 40% przypadków stwierdza się trzeszczenia u podstawy płuc (wysięk opłucnowy), jeżeli choroba ma etiologię żółciową, obserwuje się zażółcenie twardówek, rzadziej powłok skórnych. Diagnostyka/kryteria rozpoznania Diagnoza ustalana jest na podstawie wywiadu, wyników badania przedmiotowego oraz badań laboratoryjnych. Ostre zapalenie trzustki rozpoznaje się, jeśli spełnione są dwa z trzech kryteriów: typowy obraz kliniczny odpowiadający OZT (ból w nadbrzuszu o ostrym początku, często promieniujący do pleców), aktywność enzymów trzustkowych (amylazy lub lipazy) w surowicy trzykrotnie przekraczająca wartości prawidłowe, wyniki badań obrazowych – zmiany patologiczne charakterystyczne dla OZT w badaniu USG jamy brzusznej lub tomografii komputerowej (TK) jamy brzusznej z podaniem środka kontrastującego, lub ewentualnie w rezonansie magnetycznym (MR). Spośród badań laboratoryjnych na pierwszym miejscu należy wymienić ocenę aktywności amylazy w surowicy i moczu oraz lipazy w surowicy. Podwyższone stężenie bilirubiny oraz wzrost aktywności enzymów związanych z funkcją wątroby (fosfataza zasadowa, aminotransferazy) może wskazywać na kamicę żółciową jako przyczynę choroby. W ocenie przyczyn ataku OZT może być również pomocna ocena stężenia wapnia i lipidów we krwi. Każdy pacjent powinien mieć monitorowane stężenie elektrolitów, mocznika i kreatyniny (świadczą o funkcji nerek) oraz glukozy. Stwierdzenie wartości hematokrytu > 47% w czasie przyjęcia chorego do szpitala, świadczy o znacznym zagęszczeniu krwi, spowodowanym wysiękiem składników osocza do jam ciała. Leukocytoza jest następstwem toczącego się procesu zapalnego lub współistniejącego zakażenia. Stwierdzone w 1.–3. dobie choroby stężenie białka C-reaktywnego (CRP) > 150 mg/dl wskazuje na ciężką postać OZT. Spośród badań obrazowych największe znaczenie praktyczne mają: RTG jamy brzusznej (może uwidocznić cechy porażenia perystaltyki, objawy kamicy żółciowej, objawy perforacji) i RTG klatki piersiowej (poszukuje objawów powikłań płucnych); USG jamy brzusznej – badanie z wyboru już przy przyjęciu do szpitala u wszystkich pacjentów z podejrzeniem OZT; badanie to identyfikuje objawy chorób predysponujących do rozwoju OZT, np. kamicy pęcherzyka żółciowego lub po... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej, Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma, Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online, Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK... ...i wiele więcej! Sprawdź

Ostre zapalenie trzustki. Na całym świecie rok 2020 upływał pod znakiem pandemii COVID-19. Zakażenie tym wirusem przede wszystkim upośledza funkcję układu oddechowego, ale ma również wpływ na wiele innych narządów. Opublikowano kilka prac dotyczących wpływu COVID-19 na przebieg ostrego zapalenia trzustki (OZT). 1-5

ten tekst przeczytasz w 6 minut Ostre zapalenie trzustki jest wynikiem zbyt wczesnej aktywności proenzymów trzustkowych, które prowadzą do samotrawienia tego narządu W ok. 80% przypadków ostre zapalenie trzustki wiąże się z chorobami dróg żółciowych (kamica żółciowa) lub nadużywaniem alkoholu. Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Czym jest ostre zapalenie trzustki? Ostre zapalenie trzustki - przyczyny Częstotliwość występowania ostrego zapalenia trzustki Ostre zapalenie trzustki - objawy Ostre zapalenie trzustki - rozpoznanie Leczenie ostrego zapalenia trzustki Czy można całkowicie wyleczyć ostre zapalenie trzustki? Jak zapobiegać ostremu zapaleniu trzustki? Czym jest ostre zapalenie trzustki? Ostre zapalenie trzustki to zaburzenie dotyczące mechanizmów hamujących lub stabilizujących aktywność enzymów w komórkach pęcherzykowych trzustki, co w konsekwencji powoduje aktywację enzymów w okolicy trzustki. Enzymy te powodują, że trzustka oraz sąsiadujące narządy zostają samotrawione. Skutkiem może być całkowite zniszczenie trzustki, albo wewnętrzny krwotok wywołany trawieniem ścian naczyń krwionośnych i przewodu pokarmowego przez aktywne enzymy. Trzustka jest narządem produkującym sok trzustkowy oraz hormony, które wpływają na gospodarkę węglowodanową organizmu. Sok trzustkowy odprowadzany jest z trzustki do dwunastnicy, w której bierze udział w trawieniu tłuszczu oraz białka z pożywienia. W nieprawidłowych warunkach dochodzi do samotrawienia trzustki oraz okolicznych tkanek, na skutek aktywacji proenzymów w obrębie narządu. Samotrawienie powoduje automatycznie miejscowy stan zapalny w okolicy trzustki lub ogólny, gdy uszkodzone zostają również inne narządy. Stan zapalny powstaje na skutek przedwczesnej aktywacji proenzymów trzustkowych. W większości przypadków choroba ma łagodny przebieg. Zdarzają się jednak przypadki śmiertelne (około 20-30%). Do śmierci pacjenta dochodzi bardzo wcześnie-nawet po tygodniu od wystąpienia pierwszych objawów, z powodu niewydolności wielonarządowej. Zgon pojawia się również na skutek sepsy w około trzecim tygodniu choroby, która również prowadzi do reakcji zapalnej i tym samym zakażenia mogącego powodować niewydolność lub zaburzenie czynności narządów. Ostre zapalenie trzustki - przyczyny Na zapalenie trzustki o ciężkim przebiegu może mieć wpływ każdy faktor, który w wyniku uszkodzenia pęcherzyków trzustki powoduje kłopoty w wydzielaniu enzymów. U większości pacjentów choroba pojawia się jako powikłanie kamicy żółciowej oraz z powodu nadmiernego spożywania alkoholu. Najwięcej zachorowań obserwuje się u pacjentów między 50 a 70 rokiem życia Innymi przyczynami ostrego zapalenia trzustki mogą być: zakażenie wirusowe, uraz w obrębie jamy brzusznej, przyjmowanie niektórych leków, powikłania po badaniu dróg żółciowych i trzustki (ECPW), zwiększenie trójglicerydów we krwi, defekty w rozwoju trzustki o charakterze wrodzonym, zarażenie glistą ludzką, dolegliwości autoimmunologiczne, mutacje genów: SPINK1, PRSS1, CFTR, sprzyjających wewnątrzkomórkowej aktywacji enzymów trzustkowych. O idiopatycznym zapaleniu trzustki mówimy, gdy etiologia choroby jest nieznana. Częstotliwość występowania ostrego zapalenia trzustki Uzyskanie wiarygodnych informacji jest dosyć ciężkie, ponieważ jeżeli lekarz nie przeprowadzi odpowiednich testów - można ona pozostać nierozpoznana. W różnych zakątkach świata zapadalność na ostre zapalenie trzustki waha się w zakresie od 10 do 44 przypadków na 100 000 mieszkańców na rok. W ostatnich latach można zaobserwować wzrost liczby zachorowań na ostre zapalenie trzustki, które wynika głównie z kamicy żółciowej. Dzięki coraz większej wiedzy lekarzy oraz wykonywaniu specjalistycznych badań laboratoryjnych, możliwe jest oznaczenie aktywności enzymów trzustkowych we krwi oraz moczu (nawet w niejasnych przypadkach). Dzięki temu możliwe jest rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki. Ostre zapalenie trzustki - objawy • nagły, silny ból w nadbrzuszu, promieniujący do pleców (zwykle utrzymuje się on dłużej niż jeden dzień, pojawia się nagle i stopniowo przybiera na sile), • bardzo intensywne wymioty, • wstrzymanie oddawania gazów i stolca, • dość szybko narastające wzdęcie brzucha, • spadek ciśnienia tętniczego, • przyspieszenie tętna, • nierzadko czerwonosinawe zabarwienie twarzy. Zaobserwowanie powyższych objawów wymaga niezwłocznego wezwania pomocy lekarskiej. Dopóki nie zostanie postawiona odpowiednia diagnoza, pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia. Można pić małą ilość płynów obojętnych. Ostre zapalenie trzustki - rozpoznanie Rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki opiera się na wywiadzie lekarskim, dotyczącym objawów wymienionych wyżej, na wynikach badania przedmiotowego oraz na badaniach laboratoryjnych. Objawy przedmiotowe ostrego zapalenia trzustki to przede wszystkim wysoka gorączka, która występuje u większości pacjentów; bolesność i napięcie powłok brzusznych podczas uciskania; tachykardia, brak lub ściszenie perystaltyki. Głównym objawem podmiotowym zgłaszanym przez pacjenta jest silny ból w nadbrzuszu, utrzymujący się kilka godzin. U niektórych pacjentów podczas choroby pojawia się również żółtaczka, która spowodowana jest utrudnionym odpływem żółci. W badaniach laboratoryjnych wykonuje się oznaczenie aktywności amylazy w surowicy i moczu oraz lipazy w surowicy. Wielkość wzrostu tych parametrów nie ma związku ze stopniem ciężkości ostrego zapalenia trzustki. Kilkudniowy atak ostrego zapalenia trzustki może sprawiać, że wartości amylazy w surowicy oraz moczu będą niskie, albo nawet prawidłowe. Natomiast wysokie stężenie bilirubiny i wzrost fosfotazy zasadowej i aminotransferazy sugerują, że przyczyną dolegliwości jest kamica żółciowa. Chcesz skontrolować pracę swojej trzustki? Na Medonet Market już teraz kup Badania trzustki - pakiet badań krwi, w którym sprawdzisz amylazę, CA 19-9 oraz lipazę. Pobranie krwi może mieć miejsce w domu pacjenta lub w jednej z ponad 500 placówek w kraju. Przyczyn ostrego zapalenia trzustki szuka się również na podstawie stężenia lipidów oraz wapnia we krwi. Chorzy powinni być monitorowani pod kątem stężenia elektrolitów, kreatyniny oraz mocznika, które określają funkcjonowanie nerek. Ważne jest również badanie glukozy, która jest znacznie podwyższona, gdy zapalenie niszczy miąższ trzustki, w której produkowana jest insulina. Wartości hematokrytu poniżej 47% mogą świadczyć o dużym zagęszczeniu krwi, które spowodowane jest wysiękiem składników osocza do jam ciała. Leukocytoza to wynik procesu zapalnego i towarzyszącemu mu zakażeniu, a stężenie białka C-reaktywnego poniżej 150 mg/dL oznacza ciężka postać ostrego zapalenia trzustki. Badania obrazowe w diagnostyce ostrego zapalenia trzustki obejmują: USG (pomaga znaleźć przyczynę ostrego zapalenia trzustki, jednak nie służy do oceny stopnia ciężkości choroby); tomografię komputerową jamy brzusznej; zdjęcie RTG klatki piersiowej (sprawdza czy doszło do powikłań płucnych) i jamy brzusznej (ujawnia objawy perforacji, kamicy żółciowej oraz cechy porażenia perystaltyki jelit i żołądka); endoskopową ultrasonografię (EUS) - pomaga znaleźć przyczyny ostrego zapalenia trzustki; ECPW ze sfinkterotomią zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej - wykonywane w przypadku żółciowej etiologii ciężkiego zapalenia trzustki Leczenie ostrego zapalenia trzustki W ostrym zapaleniu trzustki wymagane jest intensywne leczenie na oddziale chirurgicznym, nierzadko na oddziale intensywnej opieki medycznej. Leczenia chirurgicznego wymagają chorzy w ciężkim stanie, u których leczenie zachowawcze nie przyniosło poprawy, szczególnie ci, u których wystąpiły powikłania takie jak zakażona martwica, ropień trzustki, bądź rozlane zapalenie otrzewnej. Łagodną postać ostrego zapalenia trzustki leczy się za pomocą krótkotrwałej głodówki, która trwa zwykle około czterech dni. W trakcie należy dożylnie nawadniać pacjenta oraz aplikować środki przeciwbólowe. Gdy ustąpią nudności oraz wymioty i bóle brzucha, pacjent może ponownie odżywiać się doustnie. Wspomagająco na pracę trzustki działają niektóre zioła, np. ziele macierzanki, werbeny, bożego drzewka, dymnicy, liść mięty, kwiat lawendy i nagietka. Znajdziesz je w Herbatce trzustkowej dostępnej na Medonet Market. Jeżeli w łagodnej postaci badania wykazały obecność kamicy żółciowej należy wykonać usunięcie pęcherzyka żółciowego lub endoskopowe przecięcie zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej. Inaczej sprawa wygląda jeżeli ostre zapalenie trzustki ma ciężki przebieg - wtedy konieczna jest intensywna opieka medyczna. Może dojść do powstania groźnych powikłań, a celem leczenia jest zwalczanie zbyt dużego zagęszczenia krwi, leczenie powikłań płucnych/nerkowych oraz zapobieganie i leczenie zakażeń. W tym celu pacjent na wczesnym etapie choroby jest nawadniany i podaje mu się środki przeciwbólowe. Chorzy z ciężką postacią choroby powinni być odpowiednio odżywiani, najczęściej jest do żywienie dojelitowe lub łączone (dojelitowe i pozajelitowe). Jeżeli doszło do infekcji, konieczne jest przyjmowanie antybiotyków. Lekarze obserwują pacjenta pod kątem wystąpienia możliwych powikłań: torbiele rzekome, krwawienie wewnątrz jamy brzusznej, zakażenie, ropień, przetoki, niewydolność wielonarządowa. Dobra opieka medyczna nie rzadko wymaga współpracy gastroenterologa z chirurgiem oraz anestezjologiem. Czy można całkowicie wyleczyć ostre zapalenie trzustki? postać ostrego zapalenia trzustki zwykle ustępuje u wszystkich pacjentów i nie pozostawia powikłań w narządach jamy brzusznej. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku pojedynczych ataków zapalenia, gdzie została usunięta przyczyna (np. kamica żółciowa). Pomaga to uniknąć nawrotu choroby. postać ostrego zapalenia trzustki wiąże się z pewnym odsetkiem przypadków śmiertelnych. Możliwe jest całkowite wyleczenie pacjentów, którzy przechodzą ostry napad choroby dzięki dużej rezerwie czynnościowej tkanki trzustkowej. W niektórych przypadkach po zakończonym leczeniu potrzebna jest długotrwała insulinoterapia oraz substytucyjne leczenie środkami enzymów trzustkowych (około roku). Co po zakończonym leczeniu? Pacjent powinien przede wszystkim wyeliminować ze swojej diety potrawy ciężkostrawne oraz alkohol. W sytuacji, gdy przyczyną choroby była kamica żółciowa, po ustąpieniu stanu zapalnego chory powinien być poddany w ciągu kilku miesięcy odpowiedniej terapii leczenia kamicy żółciowej. Zaleca się pacjentom po OZT leczenie preparatami enzymów trzustkowych, najczęściej przez okres ok. 1 roku po epizodzie zapalenia trzustki. Profilaktycznie możesz pić napar z Trzustka - mieszanki ziół, która wspiera prawidłową pracę trzustki. Jak zapobiegać ostremu zapaleniu trzustki? Jeżeli znasz przyczynę ostrego zapalenia trzustki - unikaj tego czynnika. Warto zaznaczyć, że otyłość znacznie zwiększa ryzyko kamicy żółciowej, a u pacjentów z ostrym zapaleniem trzustki - cięższy przebieg choroby. Istotne jest więc utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Pacjenci, którzy nadużywają alkoholu powinni zostać skierowani na specjalistyczną terapię. ostre zapalenie trzustki choroby Jak daje znać chora trzustka? Niepokojące objawy pojawiają się po czterdziestce Trzustka jest niewielkim organem pełniącym niezwykle ważne funkcje w organizmie. Niestety, przypominamy sobie o nim, dopiero kiedy zaczynamy odczuwać niepokojące... Tatiana Naklicka Rak trzustki to jeden z najbardziej śmiertelnych nowotworów. Lekarz: liczą się tygodnie Szybkość i sprawność diagnozowania raka trzustki powinny ulec poprawie, gdyż to trudny nowotwór. I nie "wybacza" przedłużającej się diagnostyki – tu liczą się... Warsaw Press 10 wczesnych objawów raka trzustki. Pojawiają się znienacka W ostatnich latach rak trzustki pochłonął życie wielu celebrytów i osób publicznych, w tym Steve'a Jobsa, Patricka Swayze i Anny Przybylskiej. Opinia publiczna... Hanna Szczygieł Skórne objawy chorej trzustki Produkuje hormony i sok trzustkowy — substancje, bez których nie możemy żyć. Niestety, nie ostrzega nas, kiedy ma kłopoty. Dowiedz się, jakie zmiany na skórze... Zuzanna Opolska Po czym poznać, że twoja trzustka jest w kiepskiej formie? Objawy są nietypowe Chora trzustka długo nie daje żadnych objawów, a gdy się pojawią, bywają niejednoznaczne i łatwo je pomylić je z symptomami innych schorzeń, zwłaszcza dotyczących... Redakacja Medonet Mogą być sygnałem świadczącym o raku trzustki. Nowe ustalenia naukowców Chorzy na raka trzustki niemal sześć razy częściej mają wykrywane kamienie żółciowe w ciągu roku przed diagnozą nowotworu, niż osoby bez raka trzustki –... PAP Trzustka - objawy i leczenie zapalenia trzustki Trzustka pełni w naszym organizmie dwie ważne funkcje. Po pierwsze, dostarcza do jelita cienkiego enzymy umożliwiające trawienie pożywienia (białek, węglowodanów... Rak trzustki jest wyjątkowo złośliwy. "W chwili diagnozy 80 proc. chorych nadaje się tylko do leczenia paliatywnego" Raka trzustki lekarze często diagnozują, gdy jest już nieoperacyjny. Należy do nowotworów o najwyższej śmiertelności. W Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we... Edyta Brzozowska Ból trzustki - przyczyny i leczenie Trzustka to bardzo ważny narząd w organizmie człowieka. Poprzez produkcję soku trzustkowego, bierze udział w trawieniu, a wydzielanie enzymów trawiennych pomaga w... Ewelina Hen Rak trzustki - jakie są objawy nowotworu trzustki Rak trzustki to jeden z najniebezpieczniejszych nowotworów. U niektórych osób wystarczy codziennie wypijany drink, by podnieść ryzyko jego wystąpienia. Pacjenci,... Halina Pilonis

.

ekq68wg4fl.pages.dev/34

ekq68wg4fl.pages.dev/610

ekq68wg4fl.pages.dev/868

ekq68wg4fl.pages.dev/703

ekq68wg4fl.pages.dev/869

ekq68wg4fl.pages.dev/612

ekq68wg4fl.pages.dev/876

ekq68wg4fl.pages.dev/578

ekq68wg4fl.pages.dev/955

ekq68wg4fl.pages.dev/603

ekq68wg4fl.pages.dev/80

ekq68wg4fl.pages.dev/293

ekq68wg4fl.pages.dev/19

ekq68wg4fl.pages.dev/441

ekq68wg4fl.pages.dev/469

ostre zapalenie trzustki forum